|
Świat roślinny i zwierzęcy
Roślinność naturalną gminy reprezentują głównie lasy, w których zachowały się w znikomej części zbiorowiska pierwotne. Inne zbiorowiska pierwotne zachowały się jedynie w postaci muraw kserotermicznych, szuwarów na brzegach wód, roślinności torfowiskowej i naskalnej (Mityk J. 1988).
Teren gminy należy do pasa Wyżyn Środkowych, krainy - Północne Wysoczyzny Brzeżne. Charakterystyczne zbiorowiska leśne (jedliny), przebieg granicy zasięgów drzew, występowanie wielu gatunków roślin górskich i podgórskich stały się podstawą do wyodrębnienia Okręgu Radomsko - Kozienickiego (Szafer W. 1972).
Największym kompleksem leśnym w granicach gminy jest Puszcza Kozienicka. Jej powierzchnia wynosi 457 km². Dzięki jej przynależności do królewskich dóbr stołowych (nie oddawanych w dzierżawę), a następnie upaństwowieniu, nie została zniszczona przez niewłaściwą gospodarkę leśną. Z przedstawicieli flory drzewiastej podstawowym gatunkiem występującym na całym terenie puszczy jest sosna pospolita. Ma ona tu bardzo dobre warunki rozwoju, odnawia się z samosiewu; razem z jodłą i dębem tworzy drzewostany jedno- i wielogatunkowe, przeciętnie II bonitacji (według danych Zarządu Kozienickiego Parku Krajobrazowego). Występujące w rezerwatach drzewa w wieku ponad 200 lat wykazują dobrą zdrowotność i bardzo dobre cechy rozwoju. Na terenie Puszczy Kozienickiej występują: sosna pospolita forma kołnierzykowata i sosna pospolita forma guzowata, zajmujące 84% powierzchni leśnej; dąb bezszypułkowy i szypułkowy; drzewostany z panującym dębem (bezszypułkowym w przewadze) zajmujące 6% powierzchni leśnej; jodła pospolita 4%. Przez północny skraj Puszczy Kozienickiej przebiega północna granica zasięgu jodły, a także buka, jawora oraz wiązu górskiego; granica przebiega od zachodu wzdłuż Radomki do Grądów i stąd na wschód do Wisły; jodła tworzy drzewostany lite z domieszką sosny i dębu. Z pozostałych gatunków drzewiastych należy wymienić: olszę czarną i szarą (około 4% powierzchni); brzozę brodawkowatą, brzozę omszoną, osikę (około 1% powierzchni); buk zwyczajny i klon jawor występują w domieszce, wyspowo, na bogatych siedliskach gradowych na granicy swego zasięgu, (według danych Zarządu Kozienickiego Parku Krajobrazowego).
Najbogatszymi zbiorowiskami Puszczy są grądy i łęgi z drzewostanami jodłowo - dębowo - grabowymi i olszowymi, z domieszką wymienionych gatunków, o bogatych wielogatunkowych podszytach. Występuje w nich roślinność zielna z gatunkami rzadkimi i chronionymi: przebiśnieg, wąkrota, pluskwica, pełnik, lilia złotogłów, czosnek niedźwiedzi, widłaki, okrzyn pruski, zdrojówka, lędźwian wschodnio-karpacki. Z ziół spotkać tu można: pełnika europejskiego, orlika pospolitego, sasanki, wawrzynka wilczełyko, rosiczkę i liczne gatunki storczyków. Z roślin wodnych występują: kotewka, grzybienie białe, pływająca paproć - salwinia. Do wyjątkowo rzadkich w środkowej Polsce roślin należą: kwitnące okazy bluszczu w dolinie Brzeźniczki, zimoziół północny, świdośliwka jajowata oraz dwa rodzaje paproci naskalny cli - zanokcica zielona i zanokcica murowa rosnące w Słowikach (Zaręba R. 1971). Występuje duża różnorodność i mozaikowość siedlisk leśnych. Udział procentowy typów siedliskowych lasów według stanu z 1976 r. przedstawia się następująco (według danych Nadleśnictwa Kozienice):
bór świeży - 21,3%
bór mieszany świeży - 31,8%
bór wilgotny - 2,2%
bór mieszany wilgotny- 3,1%
bór bagienny - 0,1%
bór suchy - 2,9%
las mieszany - 26,1%
ols jesionowy - 0,3%
las świeży - 7,5%
ols - 4,2%
las wilgotny - 0,5%
Zachowane znaczne obszary naturalnych lasów stały się podstawą zaliczenia Puszczy Kozienickiej do Kozienickiego Parku Krajobrazowego, który utworzono 28 VI 1983 r. Obejmuje on centralną i zachodnią część Puszczy. Powierzchnia Parku wynosi 15 098 ha; powierzchnia otuliny - 30 437 ha. W strefie ochronnej (otulinie) znalazły się wszystkie pozostałe drzewostany Puszczy, leżące na północ od linii kolejowej Dęblin - Radom. Na terenie Parku znajduje się 7 rezerwatów leśnych o łącznej powierzchni 435,33 ha.
Na terenie gminy znajduje się ponadto rezerwat leśny "Zagożdżon" o powierzchni 65,67 ha; utworzony w 1962 r.; objęty ochroną krajobrazową.
Najcenniejsze drzewa uznano za pomniki przyrody; ich wiek waha się w granicach 150 - 500 lat. Za pomniki przyrody uznano: 36 sztuk dębu szypułkowego, 4 sztuki sosny zwyczajnej, po jednym egzemplarzu buka zwyczajnego, jodły i jałowca pospolitego oraz aleję lipową w Brzozie, a także dwa głazy narzutowe. Na terenie Puszczy Kozienickiej występuje 21 gatunków roślin chronionych, 8 gatunków chronionych częściowo i 17 gatunków rzadkich nie objętych ochroną (Kozłowski R. 1989).
W dolinach rzecznych, w dolinach strumieni i na wilgotnych glebach występują zarośla i lasy wierzbowe oraz łęgi jesionowe - olszowe. Na terasach zalewowych oraz w podmokłych zagłębieniach na mokrych glebach torfowych zachowały się fragmenty bagiennego lasu olszowego. W wyższych położeniach i na zboczach dolin rosną lasy grądowe (Mityk J. 1988).
Występujące zbiorowiska zarostowe to głównie zarośla kserotermiczne złożone z wielu gatunków róż, zarośla tarniny oraz zarośla jałowcowe. W dnach dolin rzecznych oraz podmokłych zagłębieniach występują zbiorowiska łąkowe i torfowiska niskie o małej miąższości, zbudowane z torfów drzewnych, sporadycznie drzewno - turzycowych, drzewno - mszystych i turzycowych. Wilgotne i mokre łąki, młaki i torfowiska stanowią cenne naturalne zbiorniki retencyjne, korzystnie oddziałujące na sąsiednie zbiorowiska roślinne (Matuszklewicz W. 1991).
Najliczniejsze gatunki zwierząt żyjące na terenie Puszczy Kozienickiej: dziki, sarny, jelenie, lisy, borsuki, zające, a także łosie, które przywędrowały tutaj w ostatnich latach. Opracowania ornitologiczne (Cieślak M., Piasecki K. 1981) wskazują na bytowanie ponad 200 gatunków ptaków, w tym 147 gatunków lęgowych. Do pospolitych należą: dzięcioł czarny i zielony, dzierzba rudogłowa, kruk, gołąb siwy, mysikrólik. Dobre warunki rozwoju istnieją dla ptaków wodno - błotnych, takich jak: łabędzie, czarne bociany, mewy, rybitwy oraz perkozy rdzawoszyje, remizy, kuliki, brodźce samotne, zimorodki i inne ptaki chronione. Rzadziej występują ptaki drapieżne, chociaż gniazduje tu orlik grubodzioby i orlik krzykliwy, orzeł przedni i trzmielojad. Pod Ryczywołem obserwowano kulika cienkodziobego. Pod Garbatką stwierdzono występowanie modliszki. Licznie występują różne gatunki ptaków i gadów, między innymi rzadkie w Polsce żółwie błotne (Zaręba R. 1971).
Pod wpływem uprzemysłowienia i urbanizacji nasiliły się oddziaływania czynników uciążliwych i szkodliwych dla środowiska, przyczyniających się do jego degradacji. Największym zagrożeniem na terenie gminy jest elektrownia "Kozienice" w Świerżach Górnych; która emituje 9721 ton/rok popiołu lotnego i 35018 ton/rok SO2. Opad pyłu wynosi 166,2 t/km²/rok (Czempińska Z. 1988). Składowisko żużla i popiołu, istniejące przy elektrowni "Kozienice", zajmuje powierzchnię 192 ha. Żużel i popiół są dostarczane transportem hydraulicznym, w ilości około l,5 mln ton rocznie.
opracowanie z 1995r.: Ewa Malec |
|
|
